W poszczególnych odcinkach przewodu pokarmowego każdego człowieka żyje wiele milionów drobnoustrojów, grzybów i bakterii, które tworzą specyficzny ekosystem, zwany powszechnie florą bakteryjną. Flora bakteryjna sprawuje kontrolę nad różnymi procesami zachodzącymi w ludzkim organizmie, a jej skład zależy przede wszystkim od wieku, stanu zdrowia, stylu życia czy sposobu odżywiania.
Skład flory bakteryjnej
Naukowcy i lekarze wyróżniają wiele setek różnych szczepów bakterii, które posiadają zdolność do osiedlania się zwłaszcza w jelicie grubym. W chwili narodzin dziecka układ pokarmowy jest całkowicie “sterylny”. Dopiero w następnych dniach pojawia się mikroflora, która z czasem zmienia się pod wpływem różnorodnych czynników takich, jak: sposób porodu, sposób odżywiania dziecka, wiek czy przyjmowanie antybiotyków. W przeciągu pierwszych lat życia flora bakteryjna stopniowo formuje się w typowy zestaw drobnoustrojów dorosłego człowieka. Naukowcy wyodrębniają trzy podstawowe grupy drobnoustrojów:
- pożyteczne (pałeczki z rodzaju Bifidobacterium i Lactobacillus);
- oportunistyczne (pałeczki z rodzaju Bacteroides, Eubacterium i z rodziny Enterobacteriaceae)
- oraz chorobotwórcze (z rodzajów Clostridium, Staphylococcus i Pseudomonas).
W żołądku dominują bakterie z gatunku Lactobacillus, w jelicie występują głównie bakterie z gatunku Enterococcus. U zdrowych osób wszystkie grupy bakterii pozostają w stanie równowagi biologicznej.
Funkcje flory bakteryjnej
Prawidłowa flora bakteryjna pełni w organizmie szereg istotnych funkcji. Do najważniejszych należy:
- stymulowanie układu odpornościowego;
- wspomaganie procesu trawienia poprzez rozkładanie resztek pokarmowych;
- produkcja witamin z grupy B oraz witaminy K;
- ochrona organizmu przed drobnoustrojami chorobotwórczymi i toksynami;
- hamowanie rozwoju chorobotwórczych drobnoustrojów;
- zwiększenie przyswajalności elektrolitów i składników mineralnych,
- zapewnienie ciągłości nabłonka jelitowego;
- odżywianie komórek jelit przy pomocy własnych metabolitów;
- poprawa przyswajalność składników odżywczych.
Zaburzenia flory bakteryjnej
Wszechobecny stres, zanieczyszczenie środowiska naturalnego, biegunki i zaparcia, operacje chirurgiczne, długotrwała antybiotykoterapia, niewłaściwa diety czy obecność przewlekłych chorób przewodu pokarmowego, nowotworowych oraz obniżenie odporności prowadzą do poważnych zaburzeń flory bakteryjnej jelit, czyli dysbakteriozy. Oznacza ona niedobór lub brak w przewodzie pokarmowym bakterii probiotycznych. Najczęściej występującymi objawami dysbakteriozy są między innymi: bóle brzucha, zaparcia lub biegunki, wzdęcia, gazy jelitowe. Do skutków zaburzeń składu flory bakteryjnej jelit należą natomiast:
- przewlekłe choroby i i zaburzenia przewodu pokarmowego (choroba wrzodowa, choroba Leśniowskiego-Crohna, zespół jelita drażliwego);
- zwiększone ryzyko rozwoju chorób autoimmunologicznych (celiakia, reumatoidalne zapalenie stawów, choroba Hashimoto, stwardnienie rozsiane);
- zwiększona podatność na infekcje;
- rozwój chorób alergicznych (w tym astma i atopowe zapalenie skóry);
- zaburzenia neurologiczne i psychiatryczne (depresja, choroba Alzheimera, schizofrenia, choroba dwubiegunowa).
Jak odbudować florę bakteryjną?
Odbudowa flory bakteryjnej jelit wiąże się najczęściej z regularnym stosowaniem:
- probiotyków – żywych bakterii znajdujących się w produktach spożywczych i prebiotyków, które przeszły naturalny proces fermentacji, niezbędnych dla prawidłowego funkcjonowania flory bakteryjnej, jej wzmocnienia i odbudowy
- oraz prebiotyków – składników pożywienia, które nie ulegają procesom trawienia, pobudzających wzrost lub aktywność korzystnych dla organizmu bakterii obecnych w jelicie grubym (mogą być nimi: niestrawiona skrobia, polisacharydy i oligosacharydy).
W przypadku poważnych zaburzeń flory bakteryjnej warto sięgnąć po ogólnodostępne suplementy probiotyczne w postaci tabletek, kapsułek lub proszku w saszetkach. Preparaty stanowią źródło szczepów bakterii, które występują w naturalnej mikroflorze przewodu pokarmowego, dzięki czemu uzupełniają florę bakteryjną i wzmacniają odporność. Probiotyki i prebiotyki zalecane są przez lekarzy i specjalistów w celu odbudowy flory bakteryjnej szczególnie w czasie trwania biegunki infekcyjnej i po jej zakończeniu, a także po antybiotykoterapii. Obecnie na rynku można znaleźć preparaty zawierające jeden szczep bakterii lub więcej oraz specjalne suplementy przeznaczone wyłącznie dla dzieci.
Domowe sposoby na odbudowę flory bakteryjnej
Jednym z najskuteczniejszych sposobów odbudowy flory bakteryjnej jelit jest zmiana dotychczasowych nawyków żywieniowych poprzez wprowadzenie do menu lub zwiększenie naturalnych probiotyków i prebiotyków. Probiotyki można znaleźć między innymi w:
- przetworach z mleka fermentowanego, takich jak: kefiry, jogurty, maślanka, kwaśne mleko – bogate w kwas mlekowy zapewniają prawidłową równowagę bakteryjną w jelitach
- oraz kiszonkach (kiszona kapusta, ogórki kiszone, kiszone buraki), które zawierają nie tylko “dobre” bakterie, ale również szereg witamin i minerałów niezbędnych do funkcjonowania organizmu.
Prebiotyki natomiast występują w ponad 30 tysiącach produktów pochodzenia roślinnego. Naturalnyme źródłem prebiotyków są między innymi: korzeń cykorii, czosnek, cebula, por, szparagi, banany, pełnoziarnista mąka pszeniczna.
